ج: دیدگاه‌های جامعه شناختی: دیدگاه اندیشمندانی که عقاید خود درباره قرآن را با دید جامعه‌شناختی بیان میکنند .
1. جی مارگولیوت
اقرار می‌کنم که قرآن مهم‌ترین موقعیت را در میان کتاب‌های مذهبی جهان به خود اختصاص داده است. گرچه قرآن در این طبقه ادبیاتی جوان‌ترین اثر به حساب می‌آید؛ تأثیر شگرفی را که بر عده زیادی از مردم گذاشته است، همچنان به دیگران ارزانی میدارد. این کتاب برای اولین بار از افراد ناهمگون قبایل صحرایی در شبه جزیرة عرب، امتی از قهرمانان ساخت و آنان نیز به نوبه خود اقدام به ایجاد چنان سازمان‌های وسیع سیاسی مذهبی در جهان اسلام نمودند که یکی از بزرگترین نیروهایی است که اروپا و غرب برای آن حساب ویژه‌ای باز نموده‌اند (قرآن و دیگران، 13؛ وات، مونتگمری، تأثیر اسلام بر اروپای قرون وسطا، 43(.
2. جان دیون پورت
قرآن تا آن حد معجزه جاوید شناخته شده است که محمد آن را دلیل قوی و مؤیدرسالتش اعلام نمود و آشکارا فصیح ترین مردان آن روز عربستان را به مبارزه دعوت نمودتا یک سوره مانند قرآن بیاورند. قرآن مانند اناجیل نیست که فقط به عنوان میزان وشاخصی درباره عقاید دینی، عبادت و عمل پیروان آن شناخته شده باشد؛ بلکه دارای مکتبو روش سیاسی نیز هست. کلیه مسایل حیاتی و مالی با اجازه همین منبع و مصدرقانون‌گذاری حل میشود. در میان محسّنات زیادی که قرآن به حق واجد آن است، دو نکتةبسیار مهم وجود دارد؛ یکی لحن تعظیم و تکریم هنگام ذکر نام خداوند و دیگری وجودنداشتن فکر، بیان یا داستانی خلاف تقوا یا حاکی از سوء اخلاق و بی‌عفتی و عدم طهارتکه آن را معیوب و لکه‌دار نماید، در صورتی که با کمال تأسف این نواقص در مواردبسیار زیادی در کتب یهود دیده میشوند (همان، 43.
3. دکتر گوستاولوبون مورخ بزرگ و مشهور فرانسوی
قرآن که کتاب آسمانی مسلمانان است، به تعالیم و دستورات مذهبی منحصر نمی‌شود،بلکه مشتمل است بر دستورات سیاسی و اجتماعی، خیرات، نیکی، مهمان‌نوازی، اعتدال درخواهش‌های نفسانی، وفای به عهد، اکرام به والدین، کمک کردن به بیوه و یتیم وسرپرستی آنان، نیکی کردن در مقابل بدی و... که در موارد متعددی به آنها تأکید شده،و در آن تمام این صفات و خصلت‌های پسندیده تعلیم داده شده اس» (همان، 50
د: دیدگاه‌های حقوقی و قانون‌گذاری: دانشمندانی که بر پایه حقوقی و قانون‌گذارینظریاتی درباره قرآن ارائه کرده‌اند.
1. ویل دورانت (ت: 1885
«رفتار دینی در قرآن شامل رفتار دنیوی نیز هست و همه امور آن از سوی خدا و بهطریق وحی آمده است. قرآن مقرراتی شامل ادب، تندرستی، ازدواج، طلاق، رفتار بافرزندان و حیوان و بردگان، تجارت، سیاست، ربا، دین، عقود، وصایا، امور صناعت، مال،جریمه و مجازات و جنگ و صلح است. قرآن در جان‌های سالم، عقایدی آسان و دور از ابهامپدید می‌آورد که از رسوم و تشریفات ناروا و قید بت‌پرستی و کاهنی آزاد است. قرآناصول نظم جمعی و وحدت اجتماعی را در بین مسلمانان استوار کرده است» (اعترافاتدانشمندان بزرگ جهان، 45).
2. ادوارد گیسبون
«قرآن دستور عمومی و قانون اساسی مسلمین است؛ دستوری است شامل مجموعه قوانیندینی، اجتماعی مدنی، تجاری، نظامی، قضایی، جنایی و جزایی» (اعترافات دانشمندان بزرگجهان، 60؛ وات، مونتگمری، همان، 100).
3. هربرت جرج ولز
«قرآن بهترین راهنمای یک عقیده قلبی یعنی توحید و اخلاق فاضله است. شاید نیرویمعنوی این کتاب منحصر به سادگی اوامر و نواهی آن باشد؛ چنان که گاهی یک کلمه آنچند حقیقت را در بر می‌گیرد. قرآن کتاب علمی، دینی، اجتماعی، تربیتی، اخلاقی وتاریخی است. مقررات و احکام آن با اصول قوانین و مقررات دنیای امروزی هماهنگ و برایهمیشه قابل پیروی و عمل است» (تابش اسلام در اروپا، 133).
برای درک بهتر تأثیرگذاری قرآن بر بشر جا دارد آرای 2 تن از شخصیتهای مشهورتاریخ را بیان کنیم.
1. ناپلئون بناپارت (1821 ـ 1769
«قرآن به تنهایی عهده‌دار سعادت بشر است. امیدوارم آن زمان دور نباشد که منبتوانم همه دانشمندان و تحصیل کردگان تمامی کشورها را با یکدیگر متحد کنم و نظامییک نواخت، فقط بر اساس اصول قرآن مجید که اصالت و حقیقت دارد و مردم را به سعادتمی‌رساند، تشکیل دهم» (اعترافات دانشمندان بزرگ جهان؛(Courville, Mathieu, the Next Step in Studying Religion)
2. آلبرت انشیتین (1955 ـ 1879
«قرآن کتاب جبر یا هندسه یا حساب نیست، بلکه مجموعه‌ای از قوانین است که بشر رابه راه راست، راهی که بزرگترین فلاسفه دنیا از تعیین و تعریف آن عاجزند، هدایتمی‌کند» (همان، 66؛ (Courville, Mathieu, 124.
بررسی دیدگاه‌ها
نگاهی موشکافانه به دیدگاه‌های این بزرگان روشن می‌سازد که نظر آنان از دو چشمهجاری شده است.
الف) نظرات برگرفته از زمینه علمی ـ تحقیقاتی: به طوری که افراد با استفاده ازپیشینه علمی خود در زمینه آموزش و پژوهش، اتفاقات و پدیده‌های هستی (Universal Phenomena) را تحلیل کرده و در مورد آن نظر داده‌اند.
(Carrette Jeremy, Religion and Critical Psycology, p: 163)
برای مثال دکتر جزینه فرانسوی که مدت‌ها با علوم پزشکی سروکار داشت، علت اصلیمسلمان شدن خود را دریافت دقیق‌ترین نوع قوانین طبیعی (Natural Laws) از قرآن کریممی‌داند که نمونه‌ای منحصر به فرد و ستونی است. این دست از نظرات را در اظهاراتبزرگانی چون گوته، هانری کربن و... میتوان دید.
ب) نظرات برگرفته از تجربیات: به هر حال تمام انسانها با داشتن تفکرات متفاوت وبا تجربیات متفاوت‌تر از دنیا خارج میشوند. همان طور که می‌دانیم نگاهی به پلی ازگذشته یا نگاهی به تاریخ، جلوه‌ای از به کارگیری احساسات و تجربیات گذشتگان میباشد (Jeremy, Religion and Critical Psycology, 163).
منابع:
1. آکوریک، جیمز، انقلاب صنعتی، ترجمه مدی حقیقت خواه، نشر ققنوس، 1381.
2. حجتی، سید محمد باقر، پژوهش در تاریخ قرآن کریم، دفتر نشر فرهنگ اسلامی، 1373، چ هفتم.
3. خرمشاهی، بهالدین، قرآن پژوهی، انتشارات ناهید، 1376، چ دوم.
4. دورانت، ویل، تاریخ تمدن، گروه مترجمان، نشر فرهنگ، 1375.
، 1379، چ15. رهنمایی، سید احمد، انتشارات موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینیاول.
6. عمید، حسن، فرهنگ فارسی عمید، نشر امیرکبیر، 1363، چ اول.
7. لوگوف، روشنفکران در قرون وسطا، ترجمه حسن افشار، نشر مرکز، 1376، چ اول.
8. وات، مونتگمری، تأثیر اسلام بر اروپا قرون وسطا، ترجمه عبدالمحمدی، نشرپژوهش، 1378.
9. Clercke, Peter, New religions in the Global Perspectives, Rutledge Publication, UK, 2006.
10. Courville, Mathieu, the Next Step in Studying Religion, Continuum International Publishing Group, Uk, 2007.
11. Herling, Bradly, Study on Religion 1, continuum International Publishing Group, UK, 2007.
12. Carrette Jeremy, Religion and Critical Psycology, Ruutledge Publication, US, 2007, p: 163
13. Wansbrough, John, Quranic Studis, Prometheus Books, Us, 2002.
. 14Young, Caroline, Spirituality and Health, J&B Publication, US, 2003
