-پایان جهان:
تا بحال آخرین نظریه ی پذیرفته شده در محافل علمی امروز، پیرامون تولد جهان را ،بیان نمودیم؛این نظریه(انفجار بزرگ (Big Bang که علم آنرا کشف نموده، بر یک حقیقت علمی استوار است که می گوید: جهان ،پیوسته و با شتاب بسیاری در حال گسترش است. گفتیم که دانشمندان می گویند:ماده ی جهان در گذشته در نقطه ای با حجم صفر متمرکز بوده است، این نقطه منفجر شده ،و ماده ی جهان در تمام جهات پراکنده شده است،و از آن تاریخ تا بحال جهان در حال گسترش است.همینطور به اهمیت فلسفی این نظریه اشاره کردیم و گفتیم که این نظریه به افسانه ی ازلی بودن ماده و جهان پایان داد،و ثابت کرد که جهان در یک لحظه آفریده شده است. پس مادام آفرینشی در کار است ،پس حتماً آفریننده ای هم وجود دارد،زیرا این انفجارهولناک مانند انفجارهای دیگر نبوده است،چرا که هر انفجاری منجر به بی نظمی ،پراکندگی و ویرانی می شود،در حالی که این انفجار باعث تشکیل جهانی بسیار منظم شده است.بنا بر این دستی بی نهایت توانا و علمی مطلق ونامحدود،بصورت آشکاری در این آفرینش حضور داشته است.
احتمالات
سؤال اینست که آیا جهان همچنان به گسترش خود ادامه خواهد داد؟آیا نیروی جاذبه بر نیروی گسترش کیهانی غلبه خواهد کرد،یا عکس این مطلب درست است؟در اینجا دواحتمال وجود دارد:
احتمال اول:
یک احتمال این است که سرعت گسترش جهان بر اثر نیروی جاذبه کند شود و سپس متوقف گردد،و پس از آن به عقب بر گردد(سیر قهقرایی)،به عبارت دیگر تمام اجرام آسمانی و فلکی موجود در جهان به طرف مرکز کشانده شوند،و براثر نیروی جاذبه، جهان منقبض و چروکیده گردد،تا آنجا که تمامی جهان در یک نقطه ی بسیار کوچک به حجم صفر متمرکز شود،واین بدان معناست که جهان به حالت نخستین بر می گردد،ولی خیلی قبل از اینکه جهان به چنین مرحله ای برسد،می میردو نیست و نا بود می شود.
احتمال دوم:
احتمال دوم اینستکه نیروی جاذبه نمی تواند بر نیروی گسترش کیهانی غلبه کند،و جهان تا ابد به گسترش خود ادامه خواهد داد.ولی آیا این بدان معناست که سرنوشت این جهانِ پیوسته در حال گسترش ،مرگ نخواهد بود؟
اسباب گوناگون اما مرگ یکسان است!
حتی در حالت دوم هم جهان نمی تواند از مرگ -که سرنوشت حتمی هر مخلوقی است- جان سالم بدر ببَرَد،زیرا این جهانِ در حال گسترش ،پس از اینکه بر اثر واکنش های رادیواکتیو،که در همه ی سیارات روی می دهد ،سوخت خود را از دست داد،بدون تردید خواهد مرد.و در این حالت جهان تبدیل به گورستان بزرگ و مخوفی خواهد شد که آثاری از حیات در آن یافت نمی شود.
عامل تعیین کننده ی غلبه ی نیروی جاذبه یا نیروی گسترش کیهانی چیست؟
جواب این سؤال این است که:اگر سرعت گسترش کیهانی به اندازه ای باشد،که کهکشانها بتوانند از نیروی جاذبه بگریزند،در آنصورت گسترش کیهانی بدون وقفه ادامه خواهد یافت. این الگوی (کیهان باز) نام دارد.اما اگر سرعت جهان از سرعت گریز کمتر باشد، در آنصورت گسترش آن پس از مدتی متوقف خواهد شد،و جهان شروع به سیرقهقرایی وعقب نشینی به سوی مرکزخودخواهدکرد. این الگوی (کیهان بسته) نام دارد.
سرعت گریز چیست؟
سرعت گریز حد اقل سرعتی است که برای گریز از نیروی جاذبه ی هر مکانی لازم است.مثلا ً سرعت گریز برای کره ی زمین ما برابر با 11/23 کیلو متر/ثانیه است.یعنی اگر موشکی با این سرعت شلیک گردد،می تواند بر نیروی جاذبه ی زمین غلبه کند ،و به فضا صعود کند .اما اگر سرعت موشک از این مقدار کمتر باشد ، مسافت معینی را طی می کند،سپس متوقف می شود ،و بعد از آن به خاطر غلبه ی نیروی جاذبه سقوط می کند و بسوی زمین بر می گردد.هر ستاره ، سیاره ویا قمر مصنوعی سرعت گریز خاص به خود دارد.
آیا سرعت گسترش کیهانی به سرعت گریز می رسد؟آیا از نیروی جاذبه کیهانی کمتر است یا بیشتر؟
این موضوع به چگالی کنونی جهان بستگی دارد؛اگر این چگالی به حد( چگالی بحرانی یا حساس) برسد ،در آنصورت نیروی جاذبه ی موجود در جهان، برای جلوگیری از گسترش جهان در آینده کافی است،اما اگر از این مقدار کمتر باشد،جهان همچنان به گسترش خود ادامه خواهد داد.
آیا میانگین چگالی جهان به حد (چگالی بحرانی) می رسد؟
دانشمندان چگالی بحرانی یا خطر ناک را محاسبه کردند،ومتوجه شدند که برابر با 1030×74, گرم/سانتیمتر مکعب است یعنی اگر ماده ای در جهان وجود داشته باشد که میانگین چگالی آن باندازه ی سه اتم هیدروژن درهر متر مکعب باشد ،در آن صورت چگالی جهان به حد (چگالی بحرانی) خواهد رسید.سپس دانشمندان به محاسبه ی چگالی جهان پرداختند و متوجه شدند که چندین برابر چگالی بحرانی است.
آیا این بدان معناست که چون چگالی جهان به چگالی بحرانی نمی رسد،پس جهان همچنان به گسترش خود ادامه خواهد داد؟
نمی توانیم بطور قطعی به این سؤال جواب بدهیم،زیرا آن مقدار ماده ی موجود در جهان که دانشمندان آنرا محاسبه کرده اند ،مقادیری بوده که توانسته اند با دستگاههای بصری و رادیویی آنرا مشاهده نمایند،در حالی که مقادیر عظیمی از مواد، در این محاسبات وارد نشده است،برای مثال «سوراخ سیاه»که از آن هیچ نمی دانیم.از طرفی در جهان چیزی بنام «جرم گمشده»وجود دارد؛ دانشمندان ملاحظه کردند که مقدار مواد قابل مشاهده در کهکشانها ،ابداً برای بهم پیوستن آنها کافی نیست،بلکه برای بهم پیوستگی و تعادل آنها ده ها برابر این مواد لازم است.بنابر این چگالی محاسبه شده ی جهان ،چگالی حقیقی آن نیست،وشاید این چگالی به چگالی بحرانی هم برسد.
در الگوی «کیهان بسته» چه اتفاقی می افتد؟
دراین الگو سرعت گسترش کیهانی بتدریج رو به کاهش می نهد ،تا اینکه به صفر می رسدو گسترش بطور کلی متوقف می گردد،سپس با گذشت زمان جهان با شتابِ رو به افزایشی به طرف مرکز خود سیر می کند.در آغازتغییر ملموسی به چشم نمی خورد،و ملیاردها سال همه چیز عادی بنظر می آید، ولی به محض اینکه حجم جهان به 100/1 حجم کنونی اش برسد،دمای فضا –که الآن تقریبا صفر مطلق(5) است- به درجه ی حرارت زمین در روز می رسد.آنگاه پس از ملیونها سال، درخشندگی فضا به حد غیر قابل تحملی رسیده، و حرارت فضا به ملیونها درجه بالغ می گردد.البته قبل از رسیدن به چنین مرحله ای تمامی موجودات زنده از بین رفته و نابود شده اند.سپس ستارگان در یک سوپ کیهانی متشکل از اجزای اتمها و تشعشعات رادیو اکتیو ذوب می شوند،این سوپ کیهانی درجه حرارتش به ملیاردها درجه ی سانتیگراد می رسد.آنگاه جهان رفته رفته کوچک می گردد تا آنجا که حجم آن باندازه ی یک نقطه ی کوچک نزدیک به صفر می رسد،و سر انجام به «سوراخ سیاه» تبدیل می شود.بدین ترتیب جهان به حالت تکینی (singularity)می رسد و رابطه اش با زمان و مکان قطع می گردد ،ودیگر قوانین فیزیکی در آن صدق نمی کند.
برخی از دانشمندان ملحد که احساس کردند الحاد آنها در مقابل این نظریه دچار ورشکستگی شده است، الگوی سومی را بنام «الگوی بسامدی یا تناوبی» پیشنهاد کردند،خلاصه ی این طرح این است که:
جهان از روز ازل با انفجارهای بزرگی«bib bang »گسترش یافته است ،سپس دچار انقباض و چروکیدگی می گردد،ولی دوباره با انفجار بزرگ دیگری گسترش می یابد و این عملیات متناوباً ادامه پیدا می کند. با این حساب جهان ازلی است و آغازو پایانی ندارد.برخی دانشمندان ملحد که از ایده ی “آفرینش” و “رستاخیز” خوششان نمی آید از این نظریه استقبال کردند.
ولی این الگو نتوانست در مقابل حقایق و دستاورد های علمی ایستادگی نماید،لذا در طاقچه ی فراموشی گذاشته شد ،و در محافل علمی بطور کلی از دستور کار ساقط گشت،زیرا از نگاه علمی، امکان ندارد جهان پس از انقباض و رسیدن به حالت تکینیsingularity» » دوباره گسترش پیدا کند. برای مثال «سوراخ سیاه» -که نمونه ی بسیار کوچکی از حالت “تکینی” است،و جهان در پایان کار به آن حالت می رسد –نمی تواند از این وضع جان سالم بدر ببرد تا چه رسد به کل جهان؟از طرفی مشکل دیگری هم در مقابل این الگو وجود دارد،و آن مشکل انتروپی(Entropy)یا بی نظمی است،یعنی اینکه در هر فعل و انفعال شیمیایی بخشی از انرژی بصورت غیر قابل استفاده در می آید،و تلف می شود(بازده < انرژی داده شده)،لذا هنگامی که جهان به حالت تکینی برسد ،دیگر انرژی قابل استفاده وجود ندارد(تا واکنش معکوس انجام دهد).بنابراین در چنین شرایطی، تغییر جهان از حالتی به حالت دیگر محال است چرا که انرژی لازم برای این تحول وجود ندارد.
بنابر این چه در الگوی کیهان باز وچه در الگوی کیهان بسته،مرگ سرنوشت حتمی این جهان است.
این ازعمرجهان؛ اماعمر زمین و خورشید و منظومه ی شمسی که تا این حد طولانی نیست،زیرا که سوخت موجود در خورشید خیلی کمتر از کلّ جهان است .
?کُلُّ مَن عَلَیهَا فَانٍ،وَ یَبقَی وَجهُ رَبِّکَ ذُوالجَلَالِ وَالإِکرَامِ?یعنی:هر آنکه بر روی زمین است نابود می گردد،و تنها روی پروردگارت که دارای شکوه و بزرگواری است باقی می ماند.
منبع: فصلنامه ی فکری”رُؤَی”،سال چهارم 2003،شماره مزدوج18و19،مرکز الدراسات الحضاریة،پاریس
پی نوشته ها:
(1)نویسنده ومؤرخ ترکمن عراقی مقیم ترکیه
(2)از آنجهت به این اتم سوپ گفته شده که مانند سوپ حاوی تمامی مواد تشکیل دهنده ی جهان بوده است.(مترجم)
(3)مراجعه کنید به کتابی از ایشان تحت عنوان:(Paul Davies- ( God and New Physics یعنی خدا و فیزیک جدید(مترجم)
(4)این فیزیکدان مشهور کاملاً فلج است،تا آنجا که قادر به تکلم نیست،و افکار خود را از طریق کامپیوتر به دیگران منتقل می کند.(مترجم)
(5)صفر مطلق برابر باصفر درجه ی کلوین یا 273 درجه سانتیگراد زیر صفراست(مترجم)
نوشته :اورخان محمد علی(1) برگردان از عربی:سیداحمدهاشمی
